Kişisel Verileri Koruma Kurumu (Kurum) dijital mecralarda kişilere, kendilerine ilişkin yayımlanmış kişisel bilgileri sildirebilme imkânı veren unutulma hakkına ilişkin bir Rehber hazırlamış ve 20.10.2021 tarihinde yayımlayarak arama motorları nezdinde unutulma hakkının kullanılmasına açıklık getirmiştir. Daha öncesinde kişilerin yapılan aramalarda kendilerine ait bilgilerin indeksten çıkarılmasına yönelik talepleri olmuştur. Söz konusu durum hakkında Kişisel Verileri Koruma Kurulu’nun (Kurul) 23.06.2020 tarihli ve 2020/481 sayılı kararını yeniden hatırlatmak isteriz. Rehber’de öncelikle unutulma hakkı ve gelişimi ile unutulma hakkının uluslararası ve ulusal hukuktaki yerine değinilmesinin akabinde, ilgili kişinin unutulma hakkına ilişkin hak arama yöntemlerine detaylı olarak yer verilmiştir.
Yargı kararları ve uluslararası kurumların da görüşleri baz alındığında literatürde unutulma hakkı “bireyin geçmişte hukuka uygun olarak yayılmış ve doğru nitelikteki bilgilerin zamanın geçmesine bağlı olarak erişimden kaldırılmasını ya da gündeme getirilmemesini talep edebilmesi” olarak tanımlanmaktadır. Özetle unutulma hakkı, en kısa şekli ile kişinin internet arama sonuçlarında kendisi ile ilgili çıkan haber, fotoğraf, video, bilgi vb. gibi verilerin artık internet arama sonuçlarında olmasını istememe hakkıdır. Kişinin bu hakkını kullanarak kişisel verilerine erişimin engellenmesini talep edebildiği ilgili Rehber’de ayrıca belirtilmiştir.
Her ne kadar uluslararası hukukta Birleşmiş Milletler ve Avrupa Konseyi tarafından kişisel verilerin korunmasına ilişkin yapılan düzenlemelerde unutulma hakkının tanımı spesifik olarak yapılmamış olsa da bazı haklar kapsamında verilen kararlarda unutulma hakkına da yer verildiği görülmektedir. İspanyol Veri Koruma Otoritesi’nin de yer aldığı Costeja Gonzales/Google İspanya davası sonrasında unutulma hakkI Avrupa’da birçok ülkede gündeme gelmiştir. Söz konusu kararın unutulma hakkına ilişkin olarak şimdiye kadarki en önemli yargı kararlarından biri olduğuna Rehber’de de değinilmiştir. Türkiye’de ise “Unutulma Hakkı” başlığı altında, kavramsal olarak bu hakka yer verilen hukuki bir düzenleme bulunmadığı Rehber’de belirtilmiştir. Kişilerin, verilerinin yayımlanan kaynaklardan silinmesine yönelik taleplerinin, Anayasa’nın 20. maddesi, 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (Kanun) ile Kişisel Verilerin Silinmesi, Yok Edilmesi veya Anonim Hale Getirilmesi Hakkında Yönetmelik hükümleri kapsamında değerlendirilebileceği ifade edilmiştir.
Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) de özel hayatın gizliliği kapsamında korunan mahremiyet hakkının, bireyin kendisine ait bilgileri kontrol etme hakkını da içerdiği yönünde içtihatları söz konusudur. AYM, kişisel verilerin korunmasının Anayasa’nın 17. maddesi ile de ilişkisini kurarak, kişisel verilerin korunması hakkının “kişiliğini serbestçe geliştirebilmesi hakkının özel bir biçimi” olduğuna ifadelerinde yer vermiştir.
Avrupa Komisyonu’nun Genel Veri Koruma Tüzüğü (Tüzük) tasarısını yayımlanmasından sonra unutulma hakkına ilişkin düzenleme, bir “sansür” etkisi yaratacağı gerekçesiyle yoğun biçimde eleştirilmiştir. Ancak AB yetkilileri, hakkın mutlak olmadığını ve ifade ve basın özgürlüğü ile kural olarak eşit öneme sahip olması itibariyle bu özgürlükle dengelenmesi gereğini de belirtmiş ve unutulma hakkına Tüzük kapsamında yer verilmiştir.
Arama motorları özelinde ise arama motorlarının faaliyetleri gereği kişisel veri işlediği ayrıca söz konusu kişisel verilerin yayılmasında ciddi bir güce, kontrol yeteneğine ve belirleyici bir role sahip olduklarının da her zaman için dikkate alınması gerektiği Rehber’de vurgulanmıştır.
Bilindiği üzere, Kanun’un kişisel verilerin işlenmesine ilişkin genel ilkelerin düzenlendiği 4. maddesi, kişisel verilerin silinmesi, yok edilmesi veya anonim hale getirilmesinin düzenlendiği 7. maddesi ve kişisel verilerin silinmesini veya yok edilmesini isteme hakkının da yer aldığı ilgili kişinin haklarının düzenlendiği 11. maddesi unutulma hakkının yerine getirilmesine ilişkin araçlara dayanak teşkil etmektedir. Özetle dayanak olarak kullanılabilecek kanun maddeleri başta Anayasa ve Kanun’da yer almakla beraber söz konusu hakkın nasıl kullanılacağına ilişkin esasların belirlenmesi açısından işbu Rehber’e ihtiyaç duyulmuştur.
Kurul’un yukarıda anılan kararında belirtilen kişilerin ad ve soyadı ile arama motorları üzerinden yapılan aramalarda çıkan sonuçların indeksten çıkarılmasına ilişkin değerlendirmede dikkate alınacak ve her bir somut olay üzerinde incelenecek kriterlere anılan kararın ekinde yer verilmiştir. Rehber’de daha detaylı açıklamaların bulunduğu bu kriterlere aşağıda yer verilmiştir:
- İlgili kişinin kamusal yaşamda önemli bir rol oynaması
- Arama sonuçlarının öznesinin çocuk olması
- Bilginin içeriğinin doğruluğu
- Bilginin kişinin çalışma hayatı ile ilgisi
- Bilginin ilgili kişi hakkında hakaret, onur kırıcı, iftira niteliğine sahip olması
- Bilginin özel nitelikli kişisel veri niteliği taşıması
- Bilginin güncelliği
- Bilginin kişi hakkında önyargıya sebep olması
- Bilginin kişi açısından risk doğurması
- Bilginin kişinin kendisi tarafından yayımlanma durumu
- İçeriğin gazetecilik faaliyeti kapsamında işlenen verileri kapsaması
- Bilgilerin yayınlanmasında yasal zorunluluk olması
- Bilginin ceza gerektiren bir suçla ilgili olması
İlgili kişilerce unutulma hakkının tesisine ilişkin taleplerin veri işleme şartları kapsamında ileri sürülebileceği gibi veri işleme şartı olmaksızın üçüncü kişiler tarafından işlenen ve yayılan içerikler ile ilgili olarak da ileri sürülebileceği Rehber’de belirtilmiştir. Aynı zamanda, bu hakkın yalnızca kişisel verisi işlenen ilgili kişi tarafından kullanılması mümkündür.
Arama sonuçlarının indeksten çıkarılmasına yönelik olarak unutulma hakkı kapsamında alınan karar açısından vurgulanması gereken diğer bir husus, bu hak çerçevesinde internette yer alan verilerin erişiminin tamamen engellenmemesidir. Bu durum kısmen bağlantı kaldırma olarak nitelendirilebilir. Unutulma hakkı kapsamında internetten ulaşılan verilere ilişkin içerik kaldırma işlemi yapılmamakta, söz konusu bilgiler internet ortamında tamamen yok olmamaktadır. Bu çerçevede, arama motorlarında konuya ilişkin farklı kelimelerle arama yapıldığında ortaya çıkan sonuçlarda, ilgili içeriğe erişilebilmesi mümkün olabilmektedir. Bu husus Rehber’de vurgulanmıştır. Burada arama motorlarına yapılacak başvuruların yanında kişisel verilerin yer aldığı internet sitelerine de başvurmanın uygun bir yöntem olacağını hatırlatmak isteriz.
Son olarak ilgili kişilerin unutulma hakkı çerçevesinde Kurum’a şikâyette bulunmadan önce Kanun’un “Veri Sorumlusuna Başvuru” başlıklı 13. maddesi uyarınca, kişisel verilerini işleyen veri sorumlusuna başvuruda bulunması gerektiği Rehber’de hatırlatılmıştır.
Kanun’un “Kurula Şikâyet” başlıklı 14. maddesi uyarınca başvurunun veri sorumlusu tarafından reddedilmesi, verilen yanıtın yetersiz bulunması veya ilgili kişiye cevap verilmemesi hallerinde ilgili kişi tarafından, veri sorumlusunun cevabını öğrendiği tarihten itibaren otuz ve her halde başvuru tarihinden itibaren altmış gün içinde Kurul’a şikâyette bulunulmasının mümkün olduğu işbu bilgi notu ile yeniden tarafınıza hatırlatmış olalım.
Bilgi ve değerlendirmelerinize sunarız.