Senenin başından itibaren toplam 14 soruşturma açılmasına karar veren Rekabet Kurulu (Kurul), geçtiğimiz iki günde açmış olduğu dört yeni soruşturmanın duyurusunu yaptı. Böylelikle 2019 yılında açılan soruşturma sayısı 18 olurken, soruşturma açılan toplam teşebbüs sayısı ise 184’e ulaştı.

Yeni açılan soruşturma duyurularına bakıldığında, 02.07.2019 tarihinde Mey İçki San. Ve Tic. A.Ş. ve Pamukkale bölgesinde sıcak hava balonu-yamaç paraşütü işletmeciliği ve turizm acenteliği pazarında faaliyet gösteren 6 teşebbüs hakkında soruşturma başlatıldığı; ardından 03.07.2019 tarihinde ise buğday unu sektöründe faaliyet gösteren 12 teşebbüs ve Novartis Sağlık Gıda ve Tarım Ürünleri San. ve Tic. A.Ş. ile Roche Müstahzarları San. A.Ş. hakkında soruşturma başlatıldığının açıklandığı görülüyor. Yeni açılan bu soruşturmalara dair duyuru tarihi sırasına göre bilgiler aşağıda yer almaktadır.

• Rekabet Kurulu, Mey İçki San. ve Tic. A.Ş.’nin (Mey İçki) rakiplerinin faaliyetlerini zorlaştırdığı, açık noktalarla yaptığı sözleşmelerin münhasırlık içerdiği ve rakip ürün satılmamasını temin için baskı uyguladığı iddialarını daha önceden incelemiş ve 17.11.2011 tarihinde 11-57/1476-532 sayı ile şikâyetlerin reddine ve soruşturma açılmamasına karar vermişti. Ancak anılan Kurul kararı Danıştay 13. Dairesinin 27.11.2018 tarihli ve E.2012/429, K.2018/3352 sayılı kararı ile iptal edilmişti. Anılan iptal kararında Danıştay 13. İdare Mahkemesi somut olayı değerlendirerek; “mevcut deliller ve bulgular doğrultusunda araştırmanın genişletilmesi suretiyle elde edilecek bilgi, belge ve deliller ışığında başvuru konusu iddiaların her türlü şüpheden uzak bir şekilde açıklığa kavuşturulması için soruşturma açılması gerekirken, yeterli inceleme yapılmaksızın, şikâyetin önaraştırma aşamasında reddine ilişkin dava konusu Kurul kararında hukuka uygunluk bulunmadığına” karar vermişti. Bunun üzerine dosyada yer alan bilgi ve belgeleri 30.05.2019 tarihli toplantısında müzakere eden Kurul, ilgili yargı kararında belirtilen hususları dikkate alarak, 4054 sayılı Kanun’un 6. maddesini ihlal edip etmediğinin tespitine yönelik olarak Mey İçki hakkında soruşturma açılmasına 19-20/288-M sayı ile karar verdi. Böylelikle Mey İçki hakkında dördüncü soruşturma açılmış oldu.

Hatırlanacağı üzere bundan önceki üç soruşturmalardan ilk ikisi ceza ile üçüncüsü ise soruşturma konusu davranışların “Mey İçki’nin idari para cezasına hükmedilen davranışlarıyla aynı nitelikte olduğu, aynı dönemde gerçekleştiği ve teşebbüsün genel stratejisinin parçası olarak bütünlük arz ettiği” gerekçesiyle cezasız sonuçlanmıştı. Mey İçki hakkındaki ilk soruşturma; anılan teşebbüsün rakı pazarında hakim durumda olduğu ve bu hakim durumunu rakiplerinin pazardaki faaliyetlerini zorlaştırma amacı ve etkisi taşıyan uygulamalar ile kötüye kullandığı gerekçesiyle 2013 mali yılı gelirlerinin takdiren % 1,5 oranında olmak üzere 41.512.531,90 TL tutarında ceza uygulanması ile sonuçlanmıştı[1]. Bu ilk soruşturma ile aynı gerekçeyle yürütülen ikinci soruşturma sonucunda ise Kurul’un 16.02.2017 tarih ve 17-07/84-34 sayılı kararıyla bu kez % 4,21875 gibi çok daha yüksek bir oranda ve 155.782.969,05 TL tutarında idari para cezası verilmişti. Bu ceza sonucunda Mey İçki en yüksek ceza alan teşebbüsler sıralamasında dördüncü sıraya yerleşmişti.

• İkinci haberde ise Kurul’un, Pamukkale bölgesinde sıcak hava balonu-yamaç paraşütü işletmeciliği ve turizm acenteliği pazarında faaliyet gösteren 6 teşebbüs hakkında soruşturma açtığı duyuruldu. Buna göre Kurul, re’sen yürütülen önaraştırma sonucunda Pamukkale bölgesinde faaliyet gösteren sıcak hava balonu/yamaç paraşütü işletmeleri ve turizm acentelerinin ortak satış ve rezervasyon kanalı kurmak suretiyle 4054 sayılı Kanun’un 4. ve 6. maddelerinin ihlal edilip edilmediğinin tespitine yönelik olarak; Anadolu Balonculuk Havacılık Turizm Reklamcılık Danışmanlık Ltd. Şti., Denizli Havacılık Turizm Ticaret Ltd. Şti., Elis Balonculuk Havacılık ve Eğitim Turizm Ticaret Ltd. Şti., Eylül Havacılık Turizm Ticaret Ltd. Şti., Pamukkale Balonculuk Havacılık Turizm Reklamcılık Organizasyon Petrol San. ve Tic. Ltd. Şti., Pamukkale Birlik Online Turizm ve Ticaret A.Ş. hakkında soruşturma açılmasına, 23.05.2019 tarih ve 19-19/275-M sayı ile karar verdi.

Hatırlanacağı üzere 2018 yılının Aralık ayında Kurul’un 15.11.2018 tarihli toplantısında; Dorak Turizm ve Gayrimenkul Yatırımları Holding A.Ş.’nin Kapadokya bölgesinde sıcak hava balonu işletmelerinin uçuşlarını kiraladığı ve kendi otel ve acenteleri dışındaki, otel ve acentelerin müşterilerine balon uçuş hizmeti vermemek suretiyle rakiplerini dışlayıp dışlamadığın tespiti amacıyla Kapadokya’da faaliyet gösteren 30 balon işletmecisi hakkında soruşturma açılmıştı. Ardından Kurul 28.03.2019 tarihli toplantısında 10 teşebbüse daha soruşturma açılmasına ve söz konusu soruşturmanın önceki soruşturma ile birleştirilmesine karar vermişti. Böylelikle Pamukkale bölgesinde faaliyet gösteren teşebbüslere açılan soruşturma; sıcak hava balonu işletmeciliği pazarında son bir yılda açılan ikinci soruşturma oldu. Geçmiş tecübeler Kapadokya bölgesindeki soruşturmanın, duyurusu yeni yayınlanan Pamukkale bölgesindeki soruşturmayı tetiklemiş olma ihtimalini akla getirmektedir.

• Üçüncü soruşturma haberi Novartis Sağlık Gıda ve Tarım Ürünleri San. ve Tic. A.Ş. (Novartis) ve Roche Müstahzarları San. A.Ş.’nin (Roche) göz hastalıklarında kullanılan Altuzan ve Lucentis ilaçlarından daha pahalı olan Lucentis’in kullanımını yaygınlaştırmak amacıyla 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesini ihlal ettikleri iddiası üzerine yürütülen önaraştırma sonucunda geldi. Önaraştırmada elde edilen bilgi, belge ve yapılan tespitleri 13.06.2019 tarihli toplantısında müzakere eden Kurul, bulguları ciddi ve yeterli bularak 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesinin ihlal edilip edilmediğinin tespitine yönelik olarak; Novartis ve Roche hakkında soruşturma açılmasına, 13.06.2019 tarih ve 19-21/307-M sayı ile karar verdi.

Bilindiği üzere söz konusu iki teşebbüs hakkında yakın tarihlerde farklı soruşturmalar yürütülmüştü. Roche hakkında açılan soruşturmada Roche’nin ecza depolarına ihracat yasağı hükmü içeren sözleşmenin imzalanmasını şart koştuğu, bu şartı kabul etmeyen Co-Re-Na Ecza Deposu Dış Tic. Ltd. Şti.’ye 2010 yılından itibaren mal vermeyi reddettiği ve Roche ürünlerinin anılan depoya satılmaması yönünde diğer ecza depolarına baskı yaptığı iddiaları incelenmişti. Soruşturmanın 17.06.2010 tarih ve 10-44/785-262 sayılı Kurul kararının Danıştay 13. Dairesinin 16.12.2016 tarihli ve 2010/4617 E., 2016/4241 K. sayılı iptali kararı üzerine Kurul tarafından yeniden değerlendirme sonucu yargı kararı üzerine açıldığını da hatırlatalım. Söz konusu soruşturma 2018 tarihinde tamamlanarak Roche’nin 4054 sayılı Kanun’u ihlal etmediğine, dolayısıyla idari para cezası uygulanmasına gerek olmadığına karar verilmişti.

2019 yılının Nisan ayında ise Novartis hakkında, anılan teşebbüsün Çınar Ecza Deposu ve Dış Tic. A.Ş.’ye mal vermeyi keserek hâkim durumunu kötüye kullanmak ve birlikte çalıştığı ecza depolarına, diğer ecza depolarına satış yapmamaları konusunda zorlamada bulunarak ilaç sektörünün toptan satış seviyesindeki rekabeti engellemek suretiyle 4054 sayılı Kanun’u ihlal edip etmediğinin tespitine yönelik olarak yürütülen soruşturmanın tamamlandığını duyurulmuştu. Kurul 11.04.2019 tarihinde dosyanın müzakeresi sonucunda; Novartis ve Alcon Laboratuvarları Tic. A.Ş.’nin 4054 sayılı Kanun’u ihlal etmediklerine, dolayısıyla aynı Kanun’un 16. maddesi uyarınca adı geçen teşebbüslere idari para cezası uygulanmamasına karar verilmişti.

Görüldüğü üzere iki teşebbüs de yakın tarihte soruşturma geçirmiş ve Kurul tarafından ikisine de ceza verilmemişti. Bu kez iki teşebbüsü birlikte kapsayan bu soruşturmanın nasıl sonuçlanacağı merak konusudur.

• Duyurusu yapılan son karar ise, buğday unu pazarında faaliyet gösteren teşebbüslerin aralarında anlaşarak fiyat artırdığı iddiası üzerine yürütülen önaraştırma sonucuna ilişkindir. Kurul, önaraştırmada elde edilen bilgi, belge ve yapılan tespitleri 13.06.2019 tarihli toplantısında müzakere ederek, 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesinin ihlal edilip edilmediğinin tespitine yönelik olarak; Aksu Gıda İhtiyaç Maddeleri Ticaret ve Sanayi Ltd. Şti., Aydıngüler Gıda Sanayi ve Ticaret A.Ş., Bafra Un Yem Gıda San. ve Tic A.Ş., Birsan Birlik Gıda San. ve Tic. A.Ş., Dayıoğlu Un Gıda Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti., Gözeli Yem Gıda Tar. Hayv. Ürt. Nak. San. ve Tic. Ltd. Şti., Güneydoğu Un Sanayicileri Derneği, Kozlu Gıda İmalat Sanayi Ticaret ve Taşımacılık A.Ş., Nihoruz Gıda San. Tic. A.Ş., Özmercan Kardeşler Gıda İnş. Nak. San. ve Tic. Ltd. Şti., Ulusoy Un Sanayi ve Ticaret A.Ş., Unsan Un Sanayi ve Ticaret A.Ş. (toplam 12 teşebbüs) hakkında soruşturma açılmasına, 19-21/305-M sayı ile karar verdi

Buğday unu pazarındaki bu soruşturma Kurul’un yakın zamanda gıda sektöründe açtığı diğer soruşturmaları akla getirdi. Hatırlanacağı üzere 04.03.2019 tarihli duyuru ile perakende gıda ticareti alanında faaliyet gösteren 23 zincir market hakkında Kurul’un 07.02.2019 tarih ve 19-06/75-M sayılı kararı ile soruşturma açıldığı; 22.03.2019 tarihinde yapmış olduğu duyuru ile Kurul’un 21.02.2019 tarihli toplantısında, yaş meyve ve sebzelerin toptan satışı ile iştigal eden teşebbüslerin rekabet karşıtı eylem ve davranışlar içerisinde bulunup bulunmadıklarının tespiti amacıyla 24 teşebbüse soruşturma açıldığı duyurulmuştu. Son olarak gıda sektöründe açılan soruşturmaların yanı sıra 2019 yılı başında piliç eti üretiminde faaliyet gösteren 20 teşebbüs hakkında yürütülen soruşturma sonucunda 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesini ihlal ettikleri gerekçesiyle 10 teşebbüse 13.03.2019 tarih, 19-12/155-70 sayılı karar ile toplam 156.703.143,74 TL idari para cezası uygulanmasına karar verilmişti.

[1] 12.06.2014 tarih ve 14-21/410-178 sayılı karar