Rekabet Kurumu, internet sitesine konulan haberle, lisanssız elektrik üretimi başvurularının değerlendirilmesinde ayrımcı davranışlarda bulunarak 4054 sayılı Kanun’un 6. maddesinin ihlal edip etmediğinin tespitine yönelik olarak Rekabet Kurulu’nun 13.12.2018 tarih ve 18-47/731-M sayılı kararıyla Meram Elektrik Dağıtım A.Ş. (MEDAŞ) hakkında soruşturma açılmasına karar verildiğini duyurdu.

Esasen bu soruşturma, sektörü ve Kurum’un internet sitesini takip edenlerin beklediği bir gelişmeydi. Zira bahse konu iddia nedeniyle yapılan önaraştırma neticesinde Kurul’un 02.03.2016 tarih ve 16-07/134-60 sayılı kararıyla şikâyetin reddine ve soruşturma açılmamasına karar verilmişti. Ancak anılan Kurul kararı, Ankara 4. İdare Mahkemesinin 16.07.2018 tarihli, E.2016/3512 ve K.2018/1815 sayılı ve aynı tarihli E.2016/5542 ve K.2018/1816 sayılı kararları ile iptal edilmişti.

Soruşturmanın açılmasına gerekçe teşkil eden olayları kısaca hatırlatmak gerekirse, konu lisanssız elektrik üretimi yapan Göksu Enerji Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş. (GÖKSU ENERJİ), Saturn Power Enerji Sanayi ve Ticaret A.Ş. (SATURN ENERJİ), FRT-GES Enerji San. ve Tic. A.Ş., ŞFK-GES Enerji San. ve Tic. A.Ş., PAGES Enerji San. ve Tic. A.Ş., SAGES Enerji San. ve Tic. A.Ş. ve SNM-GES Enerji San. ve Tic. A.Ş. (GES şirketleri) unvanlı teşebbüslerin şikâyeti üzerine Kurul’a intikal etmişti. Şikâyetler temel olarak Konya, Karaman, Aksaray, Nevşehir, Niğde ve Kırşehir illerinde elektrik dağıtım faaliyetini münhasıran yürütmekte olan MEDAŞ’ın; anılan şirketlerin ilgili mevzuat uyarınca yaptıkları şebekeye bağlanma taleplerinin MEDAŞ’ın aynı ekonomik bütünlük içinde bulunduğu şirketler lehine ayrımcılık yapmak suretiyle reddedilmesi hakkındaydı.

Bilindiği üzere Türkiye’de lisanssız elektrik üretimi faaliyeti; 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu’nun “Lisanssız yürütülebilecek faaliyetler” başlıklı 14. maddesi çerçevesinde, 02.10.2013 tarih ve 28783 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’nun “Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmelik”[1] ile düzenlenmektedir. Anılan Yönetmeliğin 17. maddesinde de belirtildiği üzere lisansız üretim yapan gerçek ve tüzel kişilerin kendi ihtiyaçlarını karşılamak için üretim yapmaları esastır. Bu tüketimden arta kalan elektrik üretimi ise, tesisin kurulduğu bölgede faaliyet gösteren görevli tedarik şirketi aracılığıyla, 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun (YEK) kapsamında kurulan YEK Destekleme Mekanizması (YEKDEM) çerçevesinde değerlendirilmektedir. YEKDEM, TEİAŞ tarafından işletilen piyasa temelli bir satın alma mekanizması olup bu mekanizma kapsamında, yenilenebilir kaynaklarla çalışan santrallerde üretilen elektrik, devlet tarafından satın alınmamakta, ancak devlet belirli fiyatlar üzerinden sistemin işleyişini garanti altına almaktadır. Satın alma garantisi olarak nitelendirilebilecek bu uygulama, YEK gereği 10 yıl devam etmekte ve yenilenebilir kaynaklara dayalı lisanssız üretim tesisleri, anılan süre boyunca ihtiyaç fazlası üretimlerini teşvikli fiyattan satabilme olanağına kavuşmaktadır. Bununla birlikte, bu tür tesislerin kuruldukları bölgedeki elektrik şebekesine bağlanabilmesi bu bölgelerdeki Trafo Merkezlerine (TM) ve hat kapasitelerine bağlıdır. Bu kapasiteler, TEİAŞ ya da ilgili dağıtım şirketi tarafından yeni yatırımlarla artırılmadığı sürece sınırlı sayıda lisanssız üretim tesisi bağlantısına olanak sağlamaktadır.

Şikâyetler üzerine Kurul tarafından yapılan önaraştırmada;

♦ MEDAŞ; yukarıda tanımlanan ilgili coğrafi pazarda, elektrik dağıtım hizmetleri pazarı bakımından hâkim durumda olduğu,

♦ Bunun yanı sıra MEDAŞ, faaliyet gösterdiği bölgede, lisanssız üretim başvurularını alan, değerlendiren ve sürecin sonunda lisanssız üretim tesislerinin fiziksel şebeke bağlantısını sağlayan tek yetkili merci olduğu,

tespitlerine yer verilmiştir. Buna göre MEDAŞ’ın hakim durumda kabul edildiği tartışmasızdır. Bu tespitlerin ardından MEDAŞ’ın lisanssız elektrik üretimi başvurularının değerlendirmesinde, kısıtlı bulunan TM kapasitelerinin tahsisinde taraflı davrandığı yönündeki iddianın bir kötüye kullanma teşkil edip etmediği değerlendirilmiştir. Kurul bu değerlendirmeyi yaparken, MEDAŞ’ın kendisi ile aynı ekonomik bütünlük içerisinde yer alan teşebbüslere/kişilere şebeke kapasitesini tahsis ederken, lisanssız üretim için şebekeye bağlanma taleplerini teknik olmayan, objektif haklı gerekçelere bağlı olarak reddedip reddetmediği üzerinde durmuştur.

Şikâyetçi şirketler tarafından MEDAŞ’a yapılan başvuruları TM’ler bazında inceleyen Kurul, lisanssız üretime ilişkin başvuruların MEDAŞ tarafından somut ve nesnel gerekçelere (TM’ye uzaklık, hat kapasitesi gibi) dayanarak reddedildiği gerekçesiyle ayrımcılık olmadığı sonucuna ulaşmıştır. Diğer taraftan MEDAŞ dağıtım bölgesinde bulunan 42 TM içinden, yapılan başvurulara MEDAŞ’ın ayrımcı davrandığı şüphesi uyandıran üç TM’ye ilişkin yapılan daha detaylı incelemeler sonucunda da ayrımcılık şüphesinin ortadan kalktığını belirtmiş ve soruşturma açılmasına gerek olmadığına karar vermiştir. İlginç olan dosyanın beş raportöründen ikisinin soruşturma açılması yönünde görüş belirtmiş olması ve kararın da OYÇOKLUĞU ile alınmış olmasıdır.

Şikayetçi teşebbüslerden; GÖKSU ENERJİ tarafından açılan davada Ankara 4. İdare Mahkemesi 16.07.2018 tarihli, E.2016/3512 ve K.2018/1815 sayılı kararında;

“MEDAŞ’ın GES başvurularında toplam kapasitenin kısıtlı ön araştırma süresi içerisinde tespit edilebilen ciddi oranının MEDAŞ’ı oluşturan şirketlere tahsis ettiği, GES başvurularından kabul edilen 35’inden 13’ünün MEDAŞ’ı oluşturan teşebbüslere ait olduğu, reddedilen 148 başvuru için ise gerekçe olarak kapasite yetersizliğinin gösterildiği görülmekle, dosya kapsamındaki tüm bilgi ve belgelerin incelenmesinden, MEDAŞ’ın GES başvurularında kendisi ile ilişkili şirketleri diğer şirketlere karşı avantajlı hale getirdiği ve hakim durumu kötüye kullandığı yönünde ciddi delil, emare ve şüphelerin bulunduğu”

SATURN ENERJİ tarafından açılan davada ise yine Ankara 4. İdare Mahkemesi 16.07.2018 tarihli, E.2016/5542 ve K.2018/1816 sayılı kararında;

“MEDAŞ’ın GES başvurularında kendi grup Şirketlerini, rekabete hassas bilgileri paylaşmak suretiyle diğer şirketlere karşı avantajlı hale getirdiği ve hakim durumu kötüye kullandığı yönünde ciddi delil, emare ve şüphelerin bulunduğu”

gerekçeleriyle soruşturma açılması gerektiğini belirtmek suretiyle Kurul kararını iptal etmiştir. Dolayısıyla İdare Mahkemesi konunun derinlemesine araştırılması ve değerlendirilmesi gerektiğine işaret etmiştir. Şimdi soruşturma sürecinde konunun başta Ankara 4. İdare Mahkemesi’nin işaret ettiği yönler olmak üzere tekrar incelenmesi ve değerlendirilmesi gerekiyor.

2018 yılında karara bağlanan ve yüksek cezaların verildiği üç ayrı elektrik dağıtım bölgesine ilişkin soruşturmalardan sonra bu soruşturmada da sektör bu kez farklı bir yönüyle ele alınmış olacak. Kurum’un yılın son günlerinde duyurduğu elektrik piyasasına yönelik sektör incelemesi ile birlikte elektrik sektörünün daha uzunca bir süre rekabet gündeminde olacağını söylemek mümkün.

[1] Mezkur Yönetmelik’te sonraki tarihlerde değişiklikler yapılmıştır.